Gminne obchody 70 – tej rocznicy wysiedleń Akcja HT – 1951 oraz Rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę

   „Gdy jedziesz drogą na wschód od Bugu,

Gdy błękit nieba bez skazy,

Oczyma duszy swój Sokal widzisz

I te z przeszłości obrazy…”

(H. Żulinski, „Pieśń wypędzonych”)

 70 lat temu Związek Sowiecki wymusił na Polsce zamianę powiatów hrubieszowskiego i tomaszowskiego za część Bieszczadów stanowiących dzisiaj powiat bieszczadzki. Wydarzenia te znane jako Akcja HT – 1951, to przesiedlenie do dzisiejszych gmin Ustrzyki Dolne, Czarna oraz Lutowiska – 1097 rodzin, łącznie 3934 osób.

Powojenna historia Lutowisk w granicach niepodległej Polski (wcześniej zwanego Szewczenkowem w latach 1944 – 1951),  zaczyna się w 1951 roku. Decyzją ówczesnych rządów PRL i ZSRR nastąpiło tzw. „wyrównanie granic”,  których istotną przyczyną było odkrycie bogatych złóż węgla kamiennego na terenie byłego powiatu sokalskiego (Krystynopol). Do Związku Radzieckiego włączono lewobrzeżną część Sokala – Zabuże, a także Bełz, Krystynopol, Waręż, Uhnów i sąsiednie miejscowości. W zamian przekazano Polsce: Ustrzyki Dolne, Czarną, Lutowiska oraz okoliczne wsie.

Dnia 10 listopada 2021 r. odbyła się uroczysta msza święta w Kościele Parafialnym w Lutowiskach w intencji przesiedlonych oraz ich rodzin, po której przedstawiciele władz lokalnych oraz powiatowych złożyli kwiaty w Miejscach  Pamięci Narodowej:

 Tablica upamiętniająca przymusowe wysiedlenie ludności polskiej

w ramach Akcji H-T

1.     Przedstawiciele mieszkańców przesiedlonych w ramach Akcji H-T

2.     Stowarzyszenie H-T 1951 – Polska Kultura Kresowa

3.     Nadleśnictwo Lutowiska

4.     Zespół Szkół w Lutowiskach 

Włączając się do ogólnopolskiej akcji, wszyscy zebrani wraz z pocztami sztandarowymi wspólnie odśpiewali cztery zwrotki hymnu państwowego  „Jeszcze Polska nie zginęła”.

 Pomnik pomordowanych Żydów i Cyganów w czasie II wojny światowej

1.     Nadleśnictwo Stuposiany

2.     Koło Łowieckie „Gawra” w Lutowiskach

3.     Ochotnicza Straż Pożarna w Lutowiskach

Pomnik pomordowanych Polaków na kresach wschodnich i w Bieszczadach

1.     Klub Seniora „Złota Jesień” w Lutowiskach

2.     Rada Gminy w Lutowiskach

3.     Bieszczadzkie Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych w Lutowiskach

4.     Państwowa Straż Pożarna w Ustrzykach Dolnych

5.     Komenda Powiatowa Policji w Ustrzykach Dolnych

Pomnik „Dęby Katyńskie”

1.     Urząd Gminy Lutowiska

2.     Polskie Stronnictwo Ludowe

3.     Gminny Ośrodek Kultury w Lutowiskach

4.     Przedstawiciele Straży Granicznej

Następnie w sali kinowej Urzędu Gminy w Lutowiskach, Wójt Gminy Lutowiska, Pan Krzysztof Mróz, przywitał wszystkich zaproszonych gości oraz podziękował Dyrektor Zespołu Szkół w Lutowiskach – Pani Beacie Krukowskiej za przygotowanie akademii.

Uczniowie Zespołu Szkół w Lutowiskach pod kierunkiem nauczycieli – Edyty Pereśluchy, Małgorzaty Fedorowicz, Barbary Winiarskiej oraz Ewy Jakubiec zaprezentowali dla wszystkich zaproszonych gości część artystyczną z okazji święta 11 Listopada – Rocznica Odzyskania Niepodległości przez Polskę oraz Akcji HT – 1951. Dekorację sali przygotowała Pani Małgorzata Wójtowicz i Pani Wioletta Pietrzyk – przedstawiciel GOK.  Wielu gościom zakręciła się łezka w oku, dzięki możliwości powrotu do kraju lat dziecinnych lub wspomnień rodziców czy dziadków. Wzruszenie udzieliło się wszystkim obecnym.

Z okazji uczczenia 70 rocznicy przesiedlenia mieszkańców Sokalszczyzny do Lutowisk zaproszeni goście otrzymali plakietkę upamiętniającą daną rocznicę.

Wszyscy zainteresowani mogli poznać bliżej  historię tamtych czasów,  dzięki usytuowanej przy kościele wystawie mobilnej, przygotowanej przez Stowarzyszenie HT- 1951 Polskiej Kultury Kresowej, za co jesteśmy bardzo wdzięczni Prezesowi - Panu Wiesławowi Cybruchowi oraz wszystkim jego członkom.

Na zakończenie uroczystości Wójt Gminy Lutowiska – Pan Krzysztof Mróz dziękując, wręczył wszystkim aktorom i opiekunom słodycze. Pani  Dyrektor podziękowała  młodzieży za „żywą” lekcję historii, nauczycielom za przygotowanie, wszystkim przybyłym za przybycie.

 W związku z pandemią i obowiązującymi ograniczeniami, w uroczystościach  mogli wziąć  udział tylko przedstawiciele poszczególnych instytucji oraz przedstawiciele rodzin przesiedlonych.  Żałujemy, że nie mogliśmy wszyscy uczestniczyć w tak doniosłej uroczystości.

Po części oficjalnej przyszedł czas na poczęstunek przygotowany przez Gminny Ośrodek Kultury im. Jerzego Janickiego w Lutowiskach. Wszyscy goście na zaproszenie Dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury Pana Marka Sokoła udali się na poczęstunek przygotowany przez Gminny Klub Seniora „Złota Jesień”, aby przy ciepłym posiłku, kawie i ciastku dalej kontynuować wędrówkę do wspomnień. Smutnym i wesołym wspomnieniom  towarzyszyła muzyka w wykonaniu Kapeli „Połoniny” z Lutowisk pod przewodnictwem P. Marka Sokoła.

      Inicjatywy i przedsięwzięcia – takie, jak te – pozwalają ocalić pamięć o wielu ludziach i wydarzeniach, istotnych nie tylko dla naszych „małych ojczyzn”, ale także dla integracji, często generują nowe możliwości i pomysły w lokalnym środowisku. Dziękujemy Wszystkim za obecność i owocną współpracę.

Edyta Pereślucha, Beata Krukowska