„Gdy jedziesz drogą na wschód od Bugu,
Gdy błękit nieba bez skazy,
Oczyma duszy swój Sokal widzisz
I te z przeszłości obrazy…”
(H. Żulinski, „Pieśń wypędzonych”)
70
lat temu Związek Sowiecki wymusił na Polsce zamianę powiatów hrubieszowskiego i
tomaszowskiego za część Bieszczadów stanowiących dzisiaj powiat bieszczadzki.
Wydarzenia te znane jako Akcja HT – 1951, to przesiedlenie do dzisiejszych gmin
Ustrzyki Dolne, Czarna oraz Lutowiska – 1097 rodzin, łącznie 3934 osób.
Powojenna
historia Lutowisk w granicach niepodległej Polski (wcześniej zwanego
Szewczenkowem w latach 1944 – 1951),
zaczyna się w 1951 roku. Decyzją ówczesnych rządów PRL i ZSRR nastąpiło
tzw. „wyrównanie granic”, których
istotną przyczyną było odkrycie bogatych złóż węgla kamiennego na terenie
byłego powiatu sokalskiego (Krystynopol). Do Związku Radzieckiego włączono
lewobrzeżną część Sokala – Zabuże, a także Bełz, Krystynopol, Waręż, Uhnów i
sąsiednie miejscowości. W zamian przekazano Polsce: Ustrzyki Dolne, Czarną,
Lutowiska oraz okoliczne wsie.
Dnia 10
listopada 2021 r. odbyła się uroczysta msza święta w Kościele Parafialnym w
Lutowiskach w intencji przesiedlonych oraz ich rodzin, po której
przedstawiciele władz lokalnych oraz powiatowych złożyli kwiaty w
Miejscach Pamięci Narodowej:
Tablica
upamiętniająca przymusowe wysiedlenie ludności polskiej
w
ramach Akcji H-T
1. Przedstawiciele
mieszkańców przesiedlonych w ramach Akcji H-T
2. Stowarzyszenie
H-T 1951 – Polska Kultura Kresowa
3. Nadleśnictwo
Lutowiska
4. Zespół
Szkół w Lutowiskach
Włączając się do ogólnopolskiej akcji,
wszyscy zebrani wraz z pocztami sztandarowymi wspólnie odśpiewali cztery
zwrotki hymnu państwowego „Jeszcze
Polska nie zginęła”.
Pomnik pomordowanych Żydów i Cyganów w
czasie II wojny światowej
1. Nadleśnictwo Stuposiany
2. Koło Łowieckie „Gawra” w Lutowiskach
3. Ochotnicza Straż Pożarna w Lutowiskach
Pomnik pomordowanych Polaków na
kresach wschodnich i w Bieszczadach
1.
Klub Seniora
„Złota Jesień” w Lutowiskach
2.
Rada Gminy w
Lutowiskach
3.
Bieszczadzkie
Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych w Lutowiskach
4.
Państwowa Straż
Pożarna w Ustrzykach Dolnych
5.
Komenda Powiatowa
Policji w Ustrzykach Dolnych
Pomnik „Dęby Katyńskie”
1. Urząd Gminy Lutowiska
2. Polskie Stronnictwo Ludowe
3. Gminny Ośrodek Kultury w Lutowiskach
4. Przedstawiciele Straży Granicznej
Następnie w sali
kinowej Urzędu Gminy w Lutowiskach, Wójt Gminy Lutowiska, Pan Krzysztof Mróz,
przywitał wszystkich zaproszonych gości oraz podziękował Dyrektor Zespołu Szkół
w Lutowiskach – Pani Beacie Krukowskiej za przygotowanie akademii.
Uczniowie Zespołu
Szkół w Lutowiskach pod kierunkiem nauczycieli – Edyty Pereśluchy, Małgorzaty
Fedorowicz, Barbary Winiarskiej oraz Ewy Jakubiec zaprezentowali dla wszystkich
zaproszonych gości część artystyczną z okazji święta 11 Listopada – Rocznica
Odzyskania Niepodległości przez Polskę oraz Akcji HT – 1951. Dekorację sali
przygotowała Pani Małgorzata Wójtowicz i Pani Wioletta Pietrzyk –
przedstawiciel GOK. Wielu gościom zakręciła się łezka w oku, dzięki możliwości
powrotu do kraju lat dziecinnych lub wspomnień rodziców czy dziadków.
Wzruszenie udzieliło się wszystkim obecnym.
Z okazji
uczczenia 70 rocznicy przesiedlenia mieszkańców Sokalszczyzny do Lutowisk
zaproszeni goście otrzymali plakietkę upamiętniającą daną rocznicę.
Wszyscy zainteresowani mogli poznać bliżej historię tamtych czasów, dzięki usytuowanej przy kościele wystawie
mobilnej, przygotowanej przez Stowarzyszenie HT- 1951 Polskiej Kultury
Kresowej, za co jesteśmy bardzo wdzięczni Prezesowi - Panu Wiesławowi Cybruchowi
oraz wszystkim jego członkom.
Na zakończenie
uroczystości Wójt Gminy Lutowiska – Pan Krzysztof Mróz dziękując, wręczył
wszystkim aktorom i opiekunom słodycze. Pani Dyrektor podziękowała młodzieży za „żywą” lekcję historii, nauczycielom
za przygotowanie, wszystkim przybyłym za przybycie.
W związku z pandemią i obowiązującymi
ograniczeniami, w uroczystościach mogli
wziąć udział tylko przedstawiciele
poszczególnych instytucji oraz przedstawiciele rodzin przesiedlonych. Żałujemy, że nie mogliśmy wszyscy
uczestniczyć w tak doniosłej uroczystości.
Po części oficjalnej przyszedł czas
na poczęstunek przygotowany przez Gminny Ośrodek Kultury im. Jerzego Janickiego
w Lutowiskach. Wszyscy goście na zaproszenie Dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury
Pana Marka Sokoła udali się na poczęstunek przygotowany przez Gminny Klub
Seniora „Złota Jesień”, aby przy ciepłym posiłku, kawie i ciastku dalej
kontynuować wędrówkę do wspomnień. Smutnym i wesołym wspomnieniom towarzyszyła muzyka w wykonaniu Kapeli
„Połoniny” z Lutowisk pod przewodnictwem P. Marka Sokoła.
Inicjatywy i
przedsięwzięcia – takie, jak te – pozwalają ocalić pamięć o wielu ludziach i
wydarzeniach, istotnych nie tylko dla naszych „małych ojczyzn”, ale także dla
integracji, często generują nowe możliwości i pomysły w lokalnym środowisku.
Dziękujemy Wszystkim za obecność i owocną współpracę.
Edyta
Pereślucha, Beata Krukowska